1. بررسی مقایسوی پروسهها و معیارهای تضمین کیفیت در افغانستان و مالیزیا
خواجه جمشید صدیقی
چکیده
تحصیـات عالـی نقـش اساسـی در توسـعه و پیرشفـت کشـورها دارد، تضمیـن کیفیـت و
اعتباردهـی بـه عنـوان فرآینـد بهبـود کیفیـت تحصیـات عالـی از اهمیـت ویـژه برخـوردار
اســت. وزارت تحصیــات عالــی کشــور در بیشــر از یــک دهــه اخیــر فعالیتهــا و
اجـراآت مشـخصی را در راسـتای ارزیابـی و اعتباردهـی نهادهـای تحصیـات عالـی دولتـی
و خصوصــی اتخــاذ منــوده اســت. پرســش اصلــی تحقیــق ایــن اســت کــه پروســهها و
معیارهـای تضمیـن کیفیـت و اعتباردهـی در افغانسـتان بـا در نظر داشـت تجارب کشـورهای
دیگـر بـا کـدام چالشهـا مواجـه اسـت؟ ایـن تحقیـق بشـکل مقایسـوی توصیفـی با کشـور
مالیزیـا صـورت گرفتـه اسـت و روش جمـع آوری اطعـات روش کتـاب خانـهای اسـت.
یافتههــای تحقیــق بیانگــر آن اســت کــه اداره تضمیــن کیفیــت و اعتباردهــی افغانســتان در
چـوکات تشـکیت وزارت تحصیـات عالـی قـرار دارد و از اسـتقل اسـتخدامی، مالـی و
اداری برخـوردار نیسـت. میکانیـزم مشـخصی بـرای اعـراض بـر فیصلههـای بـورد تضمیـن
کیفیـت و اعتباردهـی وجـود نـدارد. میکانیـزم ثبـت احصایـه مؤسسـات تحصیـات عالی و
پوهنتونهـا از نظـر اعتبـار علمـی و مراحـل تضمیـن کیفیـت بـه نظـر منیرسـد. عضویـت
نهادهــای تضمیــن کیفیــت و اعتباردهــی منطقــهای و جهانــی را نــدارد. ضمنــاً برخــی از
معیارهـای اصلـی و فرعـی چارچـوب تضمیـن کیفیـت افغانسـتان در مقایسـه بـا رهنمـود
معیارهـا بـرای نهادهـای تحصیـات عالـی مالیزیـا طوری اسـت کـه اسـتقل عمـل را برای
نهادهـای تحصیـات عالـی اعطـا نکـرده اسـت.
کلامت کلیدی: تضمین کیفیت، اعتباردهی، افغانستان، مالیزیا
در باره نویسنده
محرتم خواجه جمشید صدیقی، معاون علمی و استاد دیپارمتنت حقوق، پوهنتون کاردان، کابل، افغانستانkj.seddiqi@kardan.edu.af
2. Reforming Afghanistan’s Higher Education Accreditation Framework: A Critical Analysis and Proposed Solutions
Dr. Kalimullah Khan, Zabiullah & Fateh Gul Shinwari
Abstract
The article asserts that Afghnaistan’s higher education quality assurance
and accreditation policy adopts a “one size fits all” approach across all
fields of study, which does not guarantee quality outcomes. This article
also highlights that the country’s accreditation and quality assurance
mechanisms in higher education need improvement in operationalizing
existing policies and procedures in the accreditation criteria. Additionally,
the article critiques the fourth phase of accreditation, which focuses on
maintaining certification. To address these issues, the article explores
two key questions: First, does an annual assessment of eleven subcriteria impact the achievement of outcomes in higher education?
Second, is it appropriate to assign weights yearly to programs and
universities based on the standard criteria without considering the
differences in universities, faculty and department or program levels? A
comparative content analysis of policy documents of Afghanistan and
various countries in general, while Pakistan in specific, is employed to
answer these questions. The findings are presented along with proposed
solutions and recommendations.
Keywords: : Higher Education, Quality Assurance Process, Comparative Policy Analysis, Afghanistan
About the Author
Dr. Kalimullah Khan, Assistant Professor, Department of MBA, Kardan University, Kabul,
Afghanistan kaleemullah@kardan.edu.af
Mr. Zabihullah, Academic Administrator, Department of MBA & MIR, Kardan University, Kabul, Afghanistan
z.barekzai@kardan.edu.af
Mr. Fateh Gul Shinwari, Chief of Staff, Kardan University, Kabul, Afghanistan.
f.shinwari@kardan.edu.af
3. Quality Assessment Criteria of Higher Education in Afghanistan: A Comparative Analysis
Dr. Muhammad Fayaz & Jowhar Massoudie
The primary aim of universities worldwide is to accommodate
the increasing number of students while providing exceptional
educational experiences. To achieve the standards set by Higher
Education Quality Criteria, Higher Education Institutions (HEIs) must
ensure and uphold the quality of their educational environments.
In the contemporary landscape, the previously unchallenged status
and financial commitment of HEIs to their academic principles are
now subject to scrutiny. The significance of an HEI extends to its
contributions to social, political, and economic progress and its role
in enhancing competitiveness within an ever-globalizing knowledge
society. In this context, Afghanistan has been expanding its HEIs. This
study primarily evaluates the quality assessment model of higher
education in Afghanistan. Key informants were intentionally selected
from the Ministry of Higher Education and other relevant stakeholders.
Employing a descriptive qualitative research design, the data
were thematically analyzed. A literature review concerning higher
education quality assessment models revealed a tendency towards
a unified model. It is suggested that Afghanistan’s system should
be governed by independent models tailored to various disciplines,
aligned with international standards, and should prioritize stakeholder
involvement in quality assurance. Additionally, the adoption of diverse
methodologies and the establishment of clear standards for resource
utilization are recommended.
Keywords: Higher Education Institutions (HEIs), Afghanistan, International Standards, Quality Assurance, Assessment Models
About the Author
MDr. Muhammad Fayaz, Assistant Professor, Department of MBA, Kardan University, Kabul, Afghanistan.m.fayaz@kardan.edu.af
Mr. Jowhar Massodie, Academic Administrator, Department of Economics, Kardan University, Kabul, Afghanistan. j.massoudi@kardan.edu.af
4. An Analysis of the Effects of Quality Assurance on Higher Education in Afghanistan
Dr. Mohd Asif Shah, Mohammad Sabawoon Khan & Zabihullah
Abstract
This study investigates the impact of quality assurance (QA) mechanisms
on higher education in Afghanistan, a country undergoing significant
educational reforms. Afghanistan struggles to maintain academic
standards and institutional efficacy despite higher education being
crucial for the country’s development. Quality assurance frameworks
are pivotal in enhancing teaching, learning, and research outcomes
when effectively implemented. This study critically examines the current
QA systems in Afghan institutions and their function in institutional
accountability and conformity to global educational standards. The
research evaluates how well existing QA processes are working to
improve student outcomes, educational quality, and institutional
management using both qualitative and quantitative methods. The
study also cites several major obstacles to implementing and using
QA systems, such as a lack of qualified staff, political unpredictability,
and scarce resources. Based on the results, the study makes valuable
suggestions to improve quality assurance procedures in Afghanistan’s
higher education system, highlighting the necessity of ongoing reform,
capacity building, and international cooperation. By shedding light on
the particular difficulties and possibilities that Afghanistan’s higher
education system faces, this study adds to the larger conversation on
higher education reform in developing nations.
Keywords:: Quality Assurance, Higher Education, Afghanistan,
Educational Reforms, Institutional Accountability, Academic
Standards, Educational Quality, Capacity Building, Developing
Countries, Educational Policy
About the Author
Dr. Mohd Asif Shah, Dean, Faculty of Economics, Kardan University, Kabul, Afghanistan. m.asif@kardan.edu.af
Mr. Zabihullah, Academic Administrator, Department of MBA & MIR, Kardan University, Kabul, Afghanistan
z.barekzai@kardan.edu.af
Mr. Mohammad Sabawoon Khan, Assistant Professor, Department of Civil Engineering, Kardan University, Kabul, Afghanistan.
m.sabaoon@kardan.edu.af
5. بررسی مقایسوی جایګاه محصالن در فرایند تضمین کیفیت و اعتباردهی نهادهای
تحصیالت عالی: با تاکید بر افغانستان، اتحادیه اروپا و زالند جدید
محمد رضا درمانی و محب الرحمن رحامنی
چکیده
نتیجـه عمـل کـرد پوهنتونهـا بـر اسـاس معیارهـای تضمیـن کیفیـت در تحصیـات عالـی
مـی توانـد ظرفیـت بـاالی ارائـه و تولیـد دانـش معـارص و مبتنـی بـر رضورت، ارتقـای دانـش
و مهـارت محصـان و پیرشفـت جامعـه باشـد، مراکـز تحصیـات عالـی افغانسـتان نیـز ایـن
قاعـده مسـتثنا نبـوده و نیـاز بـه رعایـت معیارهـای پذیرفتـه شـده ایـن حـوزه دارد، براین اسـاس
وزارت تحصیـات عالـی از سـال 1391 هجـری شمسـی پروسـه متذکـره را آغـاز منـود. امـا
سـواالت ایـن اسـت کـه محصـان بـه عنـوان رکـن اساسـی چـه جایگاهـی را در معیارهـا و
شـاخص هـای آن داشـته؟ و در مقایسـه بـا پروسـه تضمیـن کیفیـت کشـورها دیگـر جایـگاه
شـان چگونـه مـی باشـد؟ بـرای پاسـخ، سـند معیارهـا و دسـتورالعملها برای تضمیـن کیفیت
در تحصیـات عالـی اروپـا، معیارهـا و دسـتورالعمل هـای تضمیـن کیفیـت زالنـد جدیـد و
چـک لیسـت هـای تضمیـن کیفیت افغانسـتان بـه صـورت مقایسـوی مطالعـه گردیـد. یافتهها
نشـان میدهـد؛ رسـیدگی بـه شـکایات، محـور بـودن در پروسـه تدریـس و ارزیابـی، سـهیم
بــودن در ســاخ پنهــا و برنامههــا؛ مــورد حامیــت برنامــه هــا قــرار گرفــن؛ آگاهــی از
برنامـه، مسـاعد بـودن امکانات ماننـد )کتابخانه، تسـهیت مطالعـه، تکنالـوژی الزم، مربیان و
مشـاوران( بـرای محصـان مـوارد مشـرک مـی باشـد. فضـای مبتنی بـر احـرام متقابـل میان
اسـتادان و محصـان؛ جـذب اسـتادان آشـنا بـا شـیوه هـای تدریـس محصـل محـور؛ در نظـر
گرفـن نیازهـای متنـوع محصـان؛ )بالـغ، نیمهوقـت، شـاغل، بیناملللـی و معلول(؛ اشـتغال
فارغالتحصیـان، مناینـده محصـان در هیئـت بررسـی، اختصـاص بـه کشـورهای اروپایـی
دارد. آنچـه در زالنـد جدیـد مشـاهده گردیـد شـامل فراینـد تضمیـن کیفیـت در افغانسـتان و
اتحادیــه اروپــا نیــز اســت. برنامــه هــای رقابتــی در ســطوح مختلــف؛ کار آمــوزی؛ دســت
رسـی بـه ژورنالهـای تحقیقـی؛ در نهایـت رشـد مهارتهـای عملـی بـا ایجـاد مراکـز چنیـن
فعالیتهـا و البراتوارهـا، جایـگاه و نقـش محصـان در فراینـد تضمیـن کیفیـت تحصیـات
عالـی افغانسـتان را نشـان میدهـد.
کلامت کلیدی: ضمیــن کیفیــت، تحصیــات عالــی، محصــان، اتحادیــه اروپــا، زالنــد
جدیـد، افغانسـتان
در باره نویسنده
محرتم محمدرضا درمانی، استاد و آمر دیپارمتنت حقوق، پوهنتون کاردان، کابل، افغانستان. r.darmani@kardan.edu.af
محرتم محبالرحمن رحامنی، استاد دیپارمتنت حقوق، پوهنتون کاردان، کابل، افغانستان. m.rahmany@kardan.edu.af
6. Quality Assurance in Higher Education: A Critical Analysis of the Evaluation Checklist used by the Ministry of Higher Education, Afghanistan.
Dr. Sayed Amir Alawi & Shabeer Ahmad Lal
In higher education, quality assurance (QA) is crucial in guaranteeing
student achievement, academic excellence, and institutional
reputation. In order to promote academic integrity and bring Afghan
higher education into compliance with international standards,
it is imperative that QA processes be strengthened. This study
examines the key challenges faced by Afghanistan’s QA system
and explores potential solutions based on global best practices. In
Afghanistan, QA systems face significant challenges due to political
instability, inadequate infrastructure, limited research output and
weak academic structures. These difficulties made it impossible for
universities to deliver high-quality instruction and match worldwide
standards. However, developed countries have significantly advanced
QA frameworks focusing on accreditation, outcome-based education,
and digital transformation. Finland, Saudi Arabia, and the European
Higher Education Area (EHEA) are among the nations that have
established extensive quality assurance frameworks that emphasize
stakeholder interaction, accreditation, and continual improvement.
These approaches strongly emphasize faculty development, datadriven decision-making, and outcome-based evaluations, all of which
can be modified to fit the circumstances in Afghanistan. The education
system in Afghanistan suffers from outdated evaluation procedures, a
lack of autonomy for universities, and a shortage of qualified faculty
members and programs for faculty development. This requires policy
reform and investment in academic staff and infrastructure. It is strongly
recommended that standardized accreditation frameworks, digital
QA tools, and collaboration with international accrediting bodies be
adopted. By integrating lessons from developed countries, Afghan
higher education can foster a culture of continuous improvement in
higher education.
Keywords:: Quality Assurance, Improvement, Digitalization, Research, Afghanistan.
About the Author
Dr. Sayed Amir Alawi, Academic Administrator, Department of Civil Engineering, Kardan University, Kabul, Afghanistan.
s.amir@kardan.edu.af
Mr. Shabeer Ahmad Lal, Coordinator, Department of Quality Enhancement & Accreditation,
Kardan University, Kabul, Afghanistan. s.lal@kardan.edu.af
7. A comparison of the Higher Education Accreditation System in Afghanistan and the region: A Secondary Analysis
Sarbajeet (Yousaf) Mukherjee & Matiullah Aryanpor
Abstract
In this research paper, we will look into the accreditation system in
Afghanistan and shall compare and recommend revisions or changes in
the existing process. The primary rationale for any accreditation system
existing in a country is to check the country’s strength and fix the loose
ends, if any, in the higher education system. Here, we compare the status
and feasibility of current accreditation practices and procedures with
those of the regional countries and will try to provide a roadmap for
the country. We will be looking at the existing process and its feasibility,
especially concerning the private sector and self-financed universities
and institutes of higher learning in the country. The existing practices
in the region regarding autonomous accreditation bodies operating
outside the government tertiary education ministries, their mandate and
operational styles, and their significance will be examined. There seems to
be a gap in expectations and practice in the existing system, which must
be addressed and improved to enhance our higher education institutions’
overall quality control system. Here, one-size-fits-all can never be the rule
for accreditation and quality control within and outside the country. A
tailor-made approach must distinguish universities and institutions like
Kardan University as a centre of excellence in Afghanistan. Therefore,
countries in the region like India, Pakistan, Sri Lanka and even tiny Bhutan
shall be continuously referred to along with already established systems
found in the rest of the world.
Keywords:Education, accreditation, leadership, Afghanistan, India, Pakistan, Sri Lanka, Bhutan, Kardan, Roadmap
About the Author
Mr. Sarbajeet (Yousaf) Mukherjee, Assistant Professor, Department of MIR, Kardan University,
Kabul, Afghanistan. s.mukherjee@kardan.edu.af
Mr. Matiullah Aryanpor, Academic Administrator, Department of Political Science, Kardan University, Kabul, Afghanistan. m.aryanpor@kardan.edu.af
8. د افغانستان په پوهنتونونو کې د کیفیت د تضمین او اعتبار ورکوونې پروسې د
یوولس ګونو معیارونو د تطبیق ارزونه
عبد الجبار وحدت
لنډیز
د تضمیـن کیفیـت برنامـه پـه وروسـتیو کلونـو کـې د افغانسـتان د لـوړو زده کـړو وزارت پـه
چـوکاټ کـې رامنځتـه شـوې، چـې پایلـه یـې تـر ډېـره پـورې مناسـبه او مثبتـه ده، یـادې
پروسـې د لـوړو زده کـړو بنسـټونه خپلـې اسـايس موخـې )کیفیـت( ته متوجـه کـړي او لوړو
زده کـړو بنسـټونه یـې خپلـو سـراتیژیکو اهدافـو، علمـي څېړنـو، د ټولنـې ودې، محصـل
محـوري او علمـي تولیـد تـه متوجـه کـړل. همدارنګـه د تضمین کیفیـت پروسـه د پوهنتونونو
د کیفیـت او شـهرت سـاتنې، سـراتیژیک لومړیتـوب ټاکنـې، مثبتـې سـیالۍ او اوږدمهالـه
بقـا لپـاره نهایـت اړینـه ده. همـدا راز تضمیـن کیفیـت محصـل لـه تیـورۍ څخـه د عمـل
پـه طـرف رهناميـي کـوي او پـه دې پروسـه کـې هڅـه کیـږي چـې د زده کـړې او کار ځـای
تـر منـځ اوږد واټـن را لنـډ او بـا کیفیتـه کادرونـه وروزي، چـې پـه پایلـه کـې ټولنـې تـه پـه
کار پـوه او مسـلکي خلـک معـريف کـړي تـر څـو د اقتصـاد، صحـت او نـورو برخـو کـې
معیـاري کار ويش. یـاده موضـوع پـه تحصیـي ډګـر کـې نسـبتاً نـوې او جالبـه موضـوع ده،
پـه دې برخـه کـې ډېـر زیـات او چټـک کار تـه اړتیـا ده، د یـادې برنامـې پـه اغېز، تطبیـق الرو
چـارو او ورتـه مـواردو بانـدې پـه افغانسـتان کـې علمـي څېړنـې ډېـرې کمـې تر رسه شـوي،
یـا اصـاً نـه دي تـر رسه شـوي. اړتیـا ده چـې پـه یـاده برخـه کـې علمـي څېړنـې تـر رسه
يش او پوهنتونونـه د کميـت پـر ځـای تدریجـا کیفـي يش او پـه پایلـو والړ تحصیـي نصاب
او سیسـټم پـه کـې رامنځتـه يش. د علمـي برنامـو کلنـۍ کتنـه، د برنامـو دوره یـي بیـا کتنـه،
ځـاين ارزونـه، د تدریـس ارزیـايب، کـورس پالیـي ټـول هغـه کارېدونکـي او مهـم مـوارد
دي چـې د تضمیـن کیفیـت پروسـه یـې پـه ځـان کـې رانغـاړي. د یـادې موضـوع د دقیقـې
څېړنـې پـه موخـه پـه form google اسـانه الره وه او د پوښـتنلیک پـر مـټ ځینـې ارقـام تـر
السـه شـوي، یـاد پوښـتنلیک د 220 کسـانو لـه جملـې څخـه یـې 200 کسـانو ځـواب
کــړی، چــې پــه علمــي نهادونــو کــې د تضمیــن کیفیــت تاثیــرات )%78( مثبــت ارزوي او
وررسه موافـق دي، همدارنګـه )%22( یـې منفـي ارزوي. بنـاً پـر مختلفـو دالیلـو د کیفیـت د
تضمیـن د اغېـزو اړونـد منفـي لیـد لـري، پـه مجمـوع کـې ټـول د تضمیـن کیفیـت پروسـې د
عمـي او حقیقـي تطبیـق غوښـتنه کـوي.
کلیدي کلی: کیفیت ، معیار، تحقیق ،ساتیژي، ماموریت
د لیکوال په اړه
محرتم عبدالجبار وحدت، رئیس، د م بودجې ریاست، کابل، افغانستان. wahdat1020@gmail.com
9. تحلیل مقایسوی پروسههای اعتباردهی در افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی
احمد زبیر فرمان
چکیده
ایــن مقالــه در پــی آن اســت کــه تحلیــل جامــع و مقایســوی از فرایندهــای اعتباردهــی در
تحصیـات عالـی افغانسـتان و کشـورهای آسـیای مرکـزی ارائـه دهـد. اعتباردهـی بـه عنوان
یــک ابــزار ارزیابــی و نظارتــی در ســطح جهانــی شــناخته میشــود کــه هــدف اصلــی آن
تضمیــن کیفیــت آموزشــی و ارتقــای اســتانداردهای آموزشــی در دانشــگاهها و مؤسســات
آموزشــی اســت. در ایــن راســتا، کشــورهای مختلــف بــا توجــه بــه رشایــط اجتامعــی،
اقتصـادی و سیاسـی خـود، مدلهـای متفاوتـی را در زمینـه اعتباردهـی تحصیـات عالـی
بــه کار گرفتهانــد. ایــن پژوهــش بــه بررســی دقیــق و مقایســوی مدلهــای اعتباردهــی در
پنـج کشـور افغانسـتان، تاجیکسـتان، ازبکسـتان، قزاقسـتان و ترکمنسـتان پرداختـه اسـت. با
بررسـی هـر یـک از ایـن مدلهـا، نقـاط قـوت و ضعـف موجـود در فراینـد اعتباردهـی ایـن
کشـورها شناسـایی شـده و نحـوه تاثیـر ایـن فرایندهـا بـر کیفیـت و توسـعه نظـام آموزشـی
تحلیــل گردیــده اســت. در افغانســتان، باوجــود پیرشفتهــای قابــل توجــه در برخــی از
عرصههــا، هنــوز چالشهــای زیــادی در زمینــه اعتباردهــی مؤسســات آموزشــی وجــود
دارد کــه باعــث کاهــش کیفیــت آمــوزش و محــدود شــدن دسســی بــه اســتانداردهای
جهانـی شـده اسـت. مقایسـه ایـن مدلهـا نشـان میدهـد کـه کشـورهایی نظیـر قزاقسـتان
و ازبکســتان بــا بهکارگیــری مدلهــای بــروز و مبتنــی بــر تجربیــات جهانــی، توانســتهاند
سـاختارهای مؤثرتـری را در زمینـه اعتباردهـی ایجـاد کننـد. از سـوی دیگـر، تاجیکسـتان و
ترکمنسـتان نیـز بـه تدریـج در حـال اصـاح و بهبـود مدلهـای اعتباردهـی خـود هسـتند،
امــا هنــوز برخــی از محدودیتهــا و چالشهــای موجــود در ســاختارهای آموزشــی ایــن
کشـورها مشـهود اسـت. در نهایـت، ایـن مقالـه بـر اسـاس نتایج بهدسـت آمـده، پیشـنهادات
کاربــردی بــرای بهبــود پروســه اعتباردهــی در افغانســتان ارائــه میدهــد. ایــن پیشــنهادات
شـامل اصحـات در سـاختار نهادهـای اعتباردهـی، بهبود شـفافیت و مشـارکت مؤسسـات
آموزشـی، و تقویـت همکاریهـای بیناملللـی در زمینـه ارزیابـی کیفیـت آموزشـی اسـت.
بهطــور خــاص، تأکیــد بــر ایجــاد یــک نهــاد ملــی مســتقل و معتــر بــرای اعتباردهــی،
بهرهبـرداری از تجربیـات کشـورهای موفـق، و افزایـش آمـوزش و آگاهـی در زمینـه اعتباردهـی
از جملــه توصیههــای اصلــی ایــن مقالــه اســت.
کلــت کلیــدی: عتباردهــی، تضمیــن کیفیــت، پروســههای اعتباردهــی، افغانســتان،
قزاقســتان، ازبکســتان، تاجیکســتان، ترکمنســتان، ارتقــای کیفیــت
درباره نویسنده
محرتم احمد زبیر فرمان، استاد و آمر، ارتقای کیفیت، مؤسسه تحصیت عالی رازی، افغانستان. ahmadzubair.farman@gmail.com
10. بررسی نقش برنامه های تضمین کیفیت و اعتباردهی در بهبود شاخصهای آموزشی
و امور اداری پوهنتون البیرونی
اسدالله آریا
چکیده
ایـن تحقیـق بـه اسـاس هـدف، کاربـردی، بـه لحـاظ ماهیـت دادههـا، توصیفـی بـوده کـه
بـا پشـتیبانی از گرنـدد تیـوری و طـرح اجرایـی بـر اسـاس روش کیفـی تحقیـق و تکنیـک
دلفـی بـه اجـرا درآمـده اسـت. جامعـه آمـاری ایـن پژوهـش را اسـاتید بلندرتبـه و کارمنـدان
بخـش ارتقـای کیفیـت و اعتباردهـی پوهنتـون البیرونـی تشـکیل داده که بـرای انجام پـردازش
اطعــات از نــرم افــزار آمــاری MAXQDA اســتفاده شــده اســت. بــا آنکــه یافتههــای
تحقیـق، نقـش برازنـده برنامههـای ارتقـای کیفیـت و اعتباردهـی بـر بهبـود کیفیـت آموزشـی
در پوهنتـون البیرونـی را نشـان میدهـد؛ امـا درایـن میـان نسـبت کمبـود امکاناتـی چـون:
کمبــود تعمیــر مناســب درســی بــرای متــام پوهنځیهــا، نبــود تــاالر بــزرگ کنفرانسهــا،
عـدم موجودیـت کمپیوترلـب در پوهنځیهـا و عـدم موجودیـت تجهیـزات الزمـی برخـی
دفاتـر اداری از جملـه چالشهـای جـدی چـون بروکراسـی و نداشـن آشـنایی بـا معیارها در
امـر ارتقـای کیفیـت و اعتباردهـی در پوهنتـون البیرونـی عنـوان شـده اسـت
کلــت کلیــدی: ارتقای کیفیت، تضمین کیفیت، اعتباردهی، پوهنتون البیرونی
درباره نویسنده
محرتم اسدالله اریا، استاد، دیپارمتنت مطبوعات، پوهنځی ژورنالیزم، پوهنتون البیرونی، افغانستان. tahoraria@yahoo.com
11. د لوړو زده کړو نظام د ضُ عف عوامل او کیفیت د تضمین د معیارونو د پيل کولو
خنډونه
دوکتور محمد عثامن روحاي
لنډیز
د افغانسـتان د لـوړو زده کـړو وزارت د کیفیـت تضمیـن معیارونـو او اعتبـار ورکولـو پروسـې
پـي کـول، کولـی يش د زده کـړې او تحصیـي خدماتـو کیفیـت پـه لـوړو زده کـړو ادارو کې
زیـات او ښـه کـړي، خـو د دې معیارونـو د پـي کولـو پـر وړانـدې ځینـې خنډونـه شـتون
لـري. پـه دې مقالـه کـې هڅـه شـوې چـې د کیفیـت تضمیـن معیارونـو د پـي کولـو پـر
وړانـدې موجـود نظریـايت خنډونـه تحلیـل يش. د دې تحقیـق اصـي هـدف د لـوړو زده کړو
مؤسسـاتو د کیفیـت تضمیـن معیارونـو او اعتبـار ورکولـو د پـي کولـو پـر وړانـدې اسـايس
خنډونـه پیژنـدل دي. پـه دې تحقیـق کـې د توصیفـي او تحلیـي میتـود پـه کارولـو رسه د
افغانسـتان د لـوړو زده کـړو مؤسسـاتو او پوهنتونونـو د کیفیـت د تضمیـن معیارونـو د پـي
کولـو چیلنجونـه او خنډونـه څېـړل شـوي دي، او همدارنګـه پـه دې مقالـه کـې هڅـه شـوې
چـې د دې خنډونـو د رفـع کولـو لپـاره مناسـبې الرې چـارې هـم وړانـدې يش. پـه اوسـني
تحلیـل کـې د ګـډ تحلیـي او میـداين تحقیـق میتودونـه لکـه مرکـه او د پوښـتنلیکونو وېش،
د ګډونوالـو، اسـتادانو، کارکوونکـو، محصلینـو، او همدارنګـه د ځینـو معتـره علمـي مقالـو
او ویبپاڼـو څخـه ګټـه اخیسـتل شـوې ده. د دې تحقیـق د پایلـو پـر اسـاس ښـودل شـوی
چـې سـیايس، اقتصـادي، د مغزونـو فـرار، د لـوړو زده کـړو ادارو د خپلواکـۍ نشـتوالی، پـه
علمـي چـارو کـې د غیـر علمـي کسـانو مداخلـه، پـه لـوړو زده کـړو نظام کـې د غیـر علمي
پالیسـۍ پراختیـا، د نخبهګانـو کډوالـۍ، د قوانینـو نشـتوالی، او پـه افغانسـتان کـې د نړیوالـو
همـکاري معطلـول د کیفیـت تضمیـن معیارونـو د پـي کولـو عمـده خنډونـه دي.
کلیدي کلی: د ضعـف عوامـل، د کیفیـت تضمیـن معیارونـه، د پـي کولـو خنډونـه، د
لـوړو زده کـړو نظـام، اوسـنی وضعیـت
د لیکوال په اړه
دوکتور محمد عثامن روحاين، استاد، د تفسیر او حدیثو ډیپارټمنټ، د اسمي علومو پوهنځی، د کابل ښوونې او روزنې پوهنتون،
m.osman.rohany@gmail.com .افغانستا
12. Platforms for Digital Learning for University Students in
Afghanistan: Challenges, Impact and Sustainable Solutions
Hamza Atifnigar
Abstract
Digital learning platforms have revolutionized education globally,
but their adoption in Afghanistan faces unique challenges. This study
examines the accessibility, utilization, and impact of digital learning
platforms among university students in urban Afghanistan, identifies
barriers, and proposes sustainable solutions. A quantitative approach
was employed, with data collected from 300 participants from three
universities, including Laghman, Nangarhar and Said Jamaluddin
Afghan Universities in the east of Afghanistan, through a structured
questionnaire. The questionnaire data was descriptively analyzed
in the form of mean, percentage, and standard deviation through
tables and graphs in SPSS 24 Version. The findings highlight that while
personal device ownership is relatively high (86.24%), access to reliable
internet remains a significant challenge (64.09%), limiting the effective
utilization of digital resources. Moderate engagement with digital
platforms was observed, with frequent usage constrained by financial
barriers, limited digital literacy, and infrastructural inadequacies. Digital
platforms were found to positively impact academic performance,
particularly in improving access to resources and fostering collaboration
among students. However, cultural resistance, technical challenges, and
insufficient institutional support hinder their full potential. Proposed
solutions include expanding broadband infrastructure, providing
financial aid for digital devices, enhancing digital literacy through
targeted training programs, and promoting blended learning models
that combine traditional and digital education. This study emphasizes
the need for localized, sustainable strategies to bridge the digital divide
and maximize the benefits of digital learning. It offers actionable
insights for policymakers and educators to foster inclusive, effective, and
sustainable digital education systems in urban Afghanistan
Keywords: Digital Learning, University Student, Afghanistan,
Challenges, Sustainable Solutions
About the Author
Mr. Hamza Atifnigar, Lecturer, Department of English, Faculty of Literature and Human Sciences, Laghman University, Afghanistan.
hamza.honaryar@gmail.com
13. په پوهنتونونو کې د کيفيت تضم او اعتبار ورکونې پروسې ته ژمنتيا:
د اسالمي رشيعت له انده
حسام الدين رحيم زی
لنډیز
پـه پوهنتونونـو کـې د کيفيـت تضمـن پروسـه ځينـې مهـال خنـډ او ځنـډ رسه مـخ کېـږي؛
المـل يـې د ځينـو پـه آنـد يـاده پروسـه هسـې وخـت ضايـع کـول دي او اسـامي رشيعـت
د وخـت پـه ارزښـت ټينـګار کـړی؛ خـو حقيقـت دا دی چـې پـه پوهنتونونـو کـې د کيفيـت
تضمــن پروســې تــه پــه ژمنتيــا کــې د وخــت ارزښــت، پــه تدريــي او اداري چــارو کــې
اخــاص، عــدل، امانــت ســاتنه، شــفافيت او دوامــداره پرمختــګ نغښــتی دی او اســامي
رشيعــت تــل پــه تحصيــي، تعليمــي او اداري چــارو کــې د اخــاص، عــدل، امانــت او
شـفافيت غوښـتنه کـړې ده؛ لـه بلـه اړخـه د کيفيـت تضمـن پروسـې تـه د ژمنتيـا کموالـی په
تدريـي او اداري چـارو کـې يـاد ارزښـتونه جـدي سـتونزو رسه مـخ کـوالی يش.
پـه پوهنتونونـو کـې د يـادې پروسـې تطبيـق پـه اسـامي رشيعـت کـې زيـات د اهميـت وړ
بلـل شـوی؛ ځکـه چـې پـه پوهنتونونـو کـې د دې پروسـې پـه معيـاري ډول تطبيـق کـې د
اسـامي رشيعـت هـم ټـاک اصـول پـي کېـږي او هـم مسـوول پـه هغـو ژمنـو او عهـد
وفـا تـه رابـويل، چـې د دنـدې د پيـل پرمهـال يـې پـه ليـک ډول اړونـدو اداراتـو ته سـپاريل
دي؛ نـو پـه پوهنتونونـو کـې د کيفيـت تضمـن او اعتبـار ورکونـې پروسـې تـه ژمنتيا پـه اړه د
اسـامي رشيعـت اصـول څرګنـدول د څېړنـې اسـايس موخـه ده، چـې د کتابتـوين کړنرې
پرمـټ رستـه رسـېدلې ده او د دې څېړنـې د بشـپړتيا السـته راوړنـه او پايلـه بـه دا يش، چـې
نـور بـه د هېـواد پـه پوهنتونونـو کـې د کيفيـت تضمـن پروسـې تـه پـوره وخـت ورکـول
کېـږي او هـر مسـوول بـه پـه پـوره ژمنتيـا رسه د کيفيـت تضمـن چـارې پـه خپـل وخـت او
معيـاري ډول رستـه ورسـوي.
کلیدي کلی: مې اسمي رشيعت، اعتبار ورکونه، پوهنتون، ژمنتيا، کيفيت تضم
د لیکوال په اړه
محرتم حسام الدین رحیم زی، استاد، د فقهې او قانون ډیپارټمنټ، د رشعیاتو پوهنځی، او آمر، د کیفیت د تضمین آمریت، د شیخ زاید
hisamudinrahimzai@gmail.com .افغانستان ،پوهنتو
14. د لوړو زده کړو بنسټونو د کيفیت په تضم باندې د ټکنالوژۍ اغېزې
صفي الله محبت او عبد الحق وفا
لنډیز
د ټکنالـوژۍ او د کيفيـت تضمیـن ترمنـځ یـو لـه بـل رسه متقابلـه اړیکـه په تحصي بنسـټونو
کــې بنســټیز رول لــري، هغــه دا چــې هــر څومــره پــه تحصیــي بنســټونو کــې د عــري
ټکنالـوژۍ څخـه اسـتفاده تـررسه کېـږي پـه هامغـه انـدازه وررسه د کیفیـت تضمیـن رامنځته
کېـږي. دا یـو څرګنـد حقیقـت دی چـې، پـه دې وروسـتیو کـې پـه تدریـي، څېړنیـزو او
نـورو علمـي برخـو کـې لـه عـري ټکنالـوژۍ څخـه اسـتفاده کـول د زده کـړې په اسـانتیاو
کـې پراخوالـی رامنځتـه کـړی دی، د تدریـس نـوې الرې چـارې وړانـدې کـړي دي او د دې
ترڅنـګ یـې د ادارې مديريـت سيسـتمونه د مؤثریـت لـور تـه سـوق کـړي دي. پـه ټکنالوژۍ
کـې دا ډول پرمختګونـو د تحصيـي پروګرامونـو کیفیـت لوړولـو او زده کړياالنـو تـه د نویو او
نوښـتګرانه زده کـړو الرو چـارو پـه وړانـدې کولـو کې مرسـته کـړې ده. د عـري ټکنالوژۍ
لـه جملـې څخـه انټرنېـټ، انیـن زده کـړو او د MOOC پروګرامونـو د تحصيـي او زده کـړه
ییـزو مـوادو پراخـه الرسيس لـه الرې زده کړياالنـو تـه د نړیوالـو فرصتونـو پـه وړانـدې کولـو
کـې اغیزمـن ثابـت شـوي دي. د تدریـس نـوې تـګرې لکـه مصنوعـي ځیرکتیـا او انيـن
زده کـړې د زده کـړو تجربـې تـه نـوي ابعـاد وربخښـي دي مګـر د ټکنالوژۍکارونـې رسه
رسه، ځینـې چلنجونـه لکـه د ټکنالـوژۍ نشـتوالی او د تخنیکـي مهارتونـو کمبود شـتون لري
چـې د حـل لپـاره یـې الزم اقدامـات تـررسه يش. دې مـروري مقالـې د ټکنالـوژۍ او کیفیت
تضمیــن ترمنــځ اړیکــه او د ټکنالــوژۍ پــه مرســته د تحصيــي پړاوونــو د ښــه وايل پــه اړه
مختلفـې څېړنـې تحلیـل کـړې دي.
کلیدي کلی: مې: د کیفیت تضمین، ټکنالوژي، انين زده کړي، نوې تګرې
د لیکوال په اړه
محرتم صفی الله محبت، استاد، د معالجوي طب ډیپارټمنټ، د عمومي طب پوهنځی، د سپین غر د لوړو زده کړو مؤسسه، افغانستان
safiullahmuhabat2@gmail.com
محرتم عبدالحق وفا، استاد، د معالجوي طب ډیپارټمنټ، د عمومي طب پوهنځی، د سپین غر د لوړو زده کړو مؤسسه، افغانستان.
abdulhaq.wafa12@gmail.com
15.مدل AUN برای دستیابی به اهداف تضمین کیفیت در سطح برنامه:
تحلیل و ارزیابی
دوکتور باز محمد فروغ
چکیده
کیفیـت، ازجملـه مسـائل و چالشهـای فـراروی تحصیـات عالـی اسـت. بهبـود سـطح
کیفیــت در تحصیــات عالــی، نیازمنــد یــک سیســتم تضمیــن کیفیــت اســت. مدلهــای
زیــادی درزمینــۀ تضمیــن کیفیــت وجــود دارنــد؛ ازجملــه ایــن مدلهــا مــدل ارزشــیابی
کیفیـت AUN میباشـد. ایـن مـدل بـر اهمیـت کیفیـت در تحصیـات عالـی متمرکز اسـت
و یــک سیســتم تضمیــن کیفیــت جامــع بهمنظــور بــاال بــردن اســتانداردهای پوهنتونــی و
افزایـش کیفیـت آمـوزش، تحقیـق و خدمـات میباشـد. مـدل ارزشـیابی کیفیـت AUN در
سـطح برنامـه، بـه فراینـد ارزشـیابی کیفیـت در پوهنتـون توجـه دارد. مـدل موصـوف دارای
15 مـاک و 68 شـاخص مــی باشــد کـه تضمیـن کیفیـت را در ســطح برنامـه، از طریـق
ارشـیابی کیفیـت پوهنتـون مـورد توجـه قـرار میدهـد. تفـاوت ایـن مـدل بـا مـدل کنونی که
در وزارت تحصیـات عالـی افغانسـتان در یـازده معیـار در پوهنتـون و مؤسسـات تحصیت
عالـی دولتـی و خصوصـی در حـال تطبیـق مـی باشـد، ایـن اسـت کـه ایـن مـدل سـطح
تاکتیکـی را بـا جزئیـات و دقـت بیشـری مـورد بررسـی قـرار میدهـد.
کلــت کلیــدی: ارزشیابی کیفیت، تضمین کیفیت، تحصیت عالی، مدل AUN
درباره نویسنده
دوکتور باز محمد فروغ، استاد دیپارمتنت مدیریت آموزشی، پوهنځی تعلیم و تربیه، پوهنتون بامیان، افغانستان. bforogh3@gmail.com
16. په افغانستان کې د کيفيت لوړونې پروسې شاليد او موثريت ته لنډه کتنه
محمد ساقي عادل
لنډیز
د لـوړو زده کـړو امـاريت او خصـويص پوهنتونونـو لپـاره د کيفيت لوړونـې او اعتبـار ورکونې
پروسـه یـو لـه مهمـو او اسـايس موضوعاتـو څخـه ګڼـل کیـږي. دا پروسـه د لـوړو زده کـړو
مرکزونـو، علمـي او اکاډميکـو پروګرامونـو د بـاور ورکونې، کيفيـت لوړونې، د مختلفـو ادارو
هامهنـګ کوونـې او د علمـي او اکاډميکـو مؤسيسـاتو درجـه بنـدۍ )Ranking )لوړونـې پـه
برخـه کـې ځانګـړی اهمیـت او ارزښـت لـري. دې اهمیـت او ارزښـت تـه پـه کتـو لـوړو زده
کـړو وزارت پـه )( هجـري شـم کال کـې دا پروسـه رامنـځ تـه کـړه، امـا سـتونزه
دا ده چــې پــه اکاډميکــو مرکزونــو او ادارو کــې يــو لــړ علمــي کادرونــه او غــر اکاډميــک
اشـخاص دې پروسـې تـه د بـې ځايـه کاغذپرانـۍ او بوکراسـۍ نـوم ورکـوي چـې وخـت
ضايـع کوونکـي پروسـه يـې بـويل، بنـاً یـادې سـتونزې تـه پـه کتـو مـا هـم وغوښـتل چـې
پـه دې برخـه کـې د يـادې پروسـې شـاليد او موثريـت پـه اړه يـوه لنـډه او موثـره مقالـه ترتيب
او وليکـم، ترڅـو لـه يـوې خـوا دې پروسـې تـه د کاغذپرانـۍ نـوم ورکولـو فکـر لـه منځـه
الړ يش او لـه بلـې خـوا د يـادې پروسـې پـه اهميـت او ارزښـت بانـدې اکاډميـک او غـر
اکاډميـک اشـخاص پوهـه يش.
کلیدي کلی: کیفیت لوړونه، اعتبار ورکونه، پروسه ، اکاډمیک، شالید، مؤثریت
د لیکوال په اړه
محرتم محمد ساقي عادل، استاد، د سیايس علومو او نړیوالو اړیکو ډیپارټمنټ، د حقوقو او سیايس علومو پوهنځی، د شیخ زاید
پوهنتون، افغانستان.
mohammadsaqi1@gmail.com
17. په نړۍ کې د کیفيت د تضم ماډلونه او په افغانستان کې د یادو ماډلونو د پيل کيدو
فرصتونه، ستونزې او حل الرې
حسیب الله ایازي، حمید الله رحيمي، نقیب الله امیري او عصمت الله نیکزاد
لنډیز
د کیفیـت تضمیـن د نړیوالـو ماډلونـو پېژندنـه او پـه افغانسـتان کـې د دې ماډلونـو د پ کېدو
څرنګوالـی د لـوړو زده کـړو پـه برخـه کـې یـوه مهمـه موضـوع ده. دا څېړنیـزه مقالـه د کیفي-
تحلیـي میتـود پـه کارولـو رسه هڅـه کـوي چـې د نـړۍ د کیفیـت تضمیـن مشـهور ماډلونـه
لکـه Sigma Six،TQM ،ISO وړانـدې کـړي او پـه افغانسـتان کـې د دې ماډلونـو د پـي کېدو
شـونتیاوې، ننګونـې او حـل الرې وڅېـړي. د څېړنـې موندنـې ښـیي چـې پـه افغانسـتان کې
د کیفیـت تضمیـن پـه برخـه کـې ځینـې فرصتونـه لکـه د نړیوالـو مرسـتو شـتون، د ځـوان او
متخصـص کادر موجودیـت، د نړیوالـو پوهنتونونـو رسه د همکاریـو پراختیـا او د ډیجیټـي
زده کـړو پراختیـا شـتون لـري. خـو پـه ورتـه وخـت کـې یـو شـمېر ننګونـې لکـه د مـايل
رسچینـو کمښـت، د متخصـص کادر کمښـت، د معیـاري سیسـتمونو نشـتوالی، د ټکنالوژۍ
محدودیتونـه او د فرهنګـي توپیرونـو شـتون هـم موجـود دي. د دې سـتونزو د حـل لپـاره د یو
مـي سیسـتم جـوړول، د نړیوالـو معیارونـو پـي کـول، د متخصـص کادر روزل، د ارزونـې
میکانیزمونـو پیـاوړي کـول او د نړیوالـو همکاریـو پراختیـا وړاندیـز شـوي دي. دا څېړنـه د
افغانسـتان د لـوړو زده کـړو د کیفیـت د لوړولـو پـه برخـه کـې مهـم رول لوبولـی يش او د
پوهنتونونـو د نړیـوال کېـدو پـه لـور یـو ګام دی. د څېړنـې پایلې ښـیي چـې د کیفیت تضمین
نړیـوال ماډلونـه پـه افغانسـتان کـې د پـي کېـدو وړتیـا لـري، خـو اړینـه ده چـې د هېـواد لـه
رشایطــو رسه ســم تطبیــق يش او د ټولــو ښــکېلو خــواوو ګــډون پــه کــې تضمیــن يش. دا
مقالـه د پالیـي جوړوونکـو، د پوهنتونونـو د مسـؤلینو او د راتلونکـو څېړونکـو لپـاره د یـوې
مهمـې رسچینـې پـه توګـه کارېدلـی يش.
کلیدي کلی: د کیفیت تضمین، نړۍوال ماډلونه، پوهنتونونه، معیارونه، څېړنې
د لیکوال په اړه
محم حسیب الله ایازي، استاد، د کیمیا ډیپارټمنټ، د ښوونې او روزنې پوهنځی، د فراه د لوړو زده کړو مؤسسه، افغانستان.
ayaz1392@yahoo.com
حم حمیدالله رحیمي، استاد، د عامه ادارې ډیپارټمنټ، د عامه ادارې او پالیسۍ پوهنځی، د فراه د لوړو زده کړو مؤسسه، افغانستان.
حم نقیب الله امیري، استاد، د عامه ادارې ډیپارټمنټ، د عامه ادارې او پالیسۍ پوهنځی، د فراه د لوړو زده کړو مؤسسه، افغانستان
حم عصمت الله نیکزاد، استاد، د عامه ادارې ډیپارټمنټ، د عامه ادارې او پالیسۍ پوهنځی، د فراه د لوړو زده کړو مؤسسه، افغانستان
18.ه پوهنتونونو کې د اکاډمیک اعتبار ورکونې پروسه او د استادانو د نوښتیزو برنامو د
حالت څېړنه
محمدحسین میاخېل او پوهنیار حسیب الله ایازي
لنډیز
دغـه څېړنـه پـه پوهنتونونـو کـې د علمـي اعتبـار ورکونـې پروسـې او پـه یـاده پروسـه کـې د
اسـتادانو د نوښـتیزو چـارو او برنامـو د حالـت څېړنـې تـه ځانګړې شـوې ده، د علمـي اعتبار
ورکونـې پروسـه د پوهنتونونـو د ټولـو علمـي چـارو د بشـپړاوي او معیـاري کېـدو لپـاره یـوه
دوامـداره او پایلـه ورکونکـې پروسـه ده، پوهنتونونـه د محصلینـو مسـلکي روزنـې ترڅنـګ د
پالیـي سـازو او نوښـتګرو ادارو پـه حیـث هـم د ټولنـې د پرمختـګ پـه یـون کـې د کارنـده
کړنـو د تـررسه کولـو رسـالت پـه غـاړه لـري، زمـوږ د هیـواد د پوهنتونونـو سـتونزه دا ده، چـې
تـر ډېـره پکـې اسـتادان د روزنـې او ښـوونې پـه برخـه کـې بوخـت پاتـې شـوي دي، دا چـې
د اکاډمیـک اعتبـار ورکونـې یـا تضمیـن کیفیـت برنامـه د خپلـو معیارونـو پـه درلودلـو رسه د
پوهنتونونـو د اعتبـار لوړولـو لپـاره یـو سیسـتامتیک او اغېزمـن بهیـر دی، وخـت پـه وخت د
پایلـه ورکونکـو کړنـو پـه موخـه کتنـې او سـمونې تـه اړتیـا لـري، د یـادې برنامـې پـه اډانـه
کـې د اسـتادانو د نوښـتیزو چـارو د تـررسه کولـو پـه موخـه یـو لـړ بدلونونـو تـه اړتیـا ده، چې
د دې څېړنـې موندنـو د شـته سـتونزو حـل الرې پـه ګوتـه کـړي دي، دغـه څېړنـه پـه کیفـي-
تحلیـي او ترشیحـي – پرتلیـز مېتـود تررسه شـوې، چـې د وړاندیزونو پـه تطبیـق او تررساوۍ
رسه بـه یـې پوهنتونونـه د مسـلکي ښـوونې او روزنـې ترڅنـګ د پالیـي جوړونکـو مرکزونو
پـه توګـه هـم د هیـواد پـه پرمختـګ کـې خپـل کاري مسـیر ومومـي او پـه دې برخـه کـې بـه
د پـام وړ بدلـون رامنځتـه ي
کلیدي کلی: اکاډمیک اعتبار، پالی سازي، پوهنتونونه، څېړنه، نوښت
د لیکوال په اړه
محرتم محمد حسین میاخېل، استاد، د پښتو ژبې او ادب ډیپارټمنټ، د ښوونې او روزنې پوهنځی، د فراه د لوړو زده کړو مؤسسه، .افغانستان
>mh.miekhel@gmail.com
محرتم حسیب الله ایازي، استاد، د کیمیا ډیپارټمنټ، د فراه د لوړو زده کړو مؤسسه، افغانستان.
19. Role of the Academic Leadership in Achieving Accreditation
of Universities: An Analysis
Najibullah Faiez
Abstract
The quality assurance process is one of the important programs for
obtaining certification for quality assurance in universities. The issue of
quality is one of the important issues that leaders in the organization
pay serious attention to. Academic leadership is one example of
leadership carried out by the prominent elites of society, such as
professors and instructors in the academic environment. This article
examines the multifaceted functions of university leaders in the quality
assurance process and emphasizes the impact of organizational culture,
stakeholder participation, and strategic alignment. The research method
of this article is qualitative, and the researcher conducted a desk review
using primary sources such as interviews and secondary sources—
books, journals, etc. The findings show the best practices in academic
leadership that help in issuing successful quality assurance certifications,
which, as a result, increase organizational reputation and educational
effectiveness.
Keywords:Accreditation, Academic Leadership, Standards, Quality
Assurance
About the Author
Mr. Najibullah Faiez, Associate Professor, Faculty of Public Law, Takhar University, Afghanistan. najibullahfaiezy@yahoo.com
20. Challenges and Opportunities of Quality Enhancement from
the Perspective of Faculty and Staff at Logar Institution of
Higher Education: An Assessment
Mohammad Sarwar Haqparst, Mohammad Javid Stanikzai & Shafiqullah Shafaqat
Abstract
This research examines the challenges and opportunities of quality
enhancement at Logar Higher Education Institution from the perspective
of its faculty and staff. The study employs a quantitative research
method, utilizing a five-point Likert scale questionnaire to collect data.
The results of this study indicate that the quality enhancement process
at this institution faces several challenges. However, some opportunities
can be leveraged to mitigate these issues and improve the situation. The
findings suggest that the faculty and staff at Logar Higher Education
Institution are generally aware of their responsibilities in quality
enhancement and are familiar with the relevant criteria. On the other
hand, specific issues, such as a lack of financial resources, insufficient
attention to the professional development of faculty and staff, weak
financial autonomy, and the copying of quality enhancement criteria
from foreign countries without considering the local context, are major
obstacles that hinder the progress of quality enhancement. However,
the research also highlights that institutional support from leadership,
the presence of relatively adequate infrastructure, and faculty and
staff awareness of the quality enhancement processes are important
opportunities in this context. Furthermore, the results suggest that
strengthening international relations could significantly improve and
advance quality at this institution.
Keywords:: Quality Enhancement, Opportunities, Logar, Faculty, Staff
About the Author
Dr. Mohammad Sarwar Haqparst, Department of Education, Logar Institute of Higher
Education, Afghanistan mohammad.yasar2222@gmail.com
Mr. Mohammad Javid Stanikzai, Department of Chemistry, Logar Institute of Higher
Education, Afghanistan. m.javidstanikzai@yahoo.com
Mr. Shafiqullah Shafaqat, Department of Dari Literature, Paktia University, Afghanistan.
shafiqullahshafaqat620@gmail.com
21. بررسی تأثیر معیارات تضمین کیفیت بر پیرشفت تحصیلی محصالن
عنایت الله حمیدی
چکیده
امــروز در جهــان رقابتــی، کیفیــت بــه عنــوان یــک رضورت پذیرفتــه شــده اســت، در
فرایندهـای مدیریتـی کارهـای محـدودی بـرای رسـیدن بـه مفهـوم کیفیـت صـورت گرفتـه
اسـت. تضمیـن کیفیـت بـه عنـوان بخشـی از مدیریـت کیفیـت تعریـف میشـود کـه بـر
حصـول اطمینـان در رابطـه بـا بـرآورده کـردن الزامـات کیفیـت مترکـز دارد؛ تضمیـن کیفیـت
نـه تنهـا بـرای یـک فعالیـت خـاص بلکـه بـرای فعالیتهـای دیگـر مرتبـط بـا آن نیـز اهمیت
دارد کـه میتوانـد شـامل تأمیـن، تولیـد، بازاریابـی، ارزیابـی انطبـاق، اعتباربخشـی، مقامات
ذیصـاح و در بخـش تحصیلـی مربـوط پوهنتونهـا باشـد. هـدف تحقیـق هـذا بررسـی
تأثیـر تضمیـن کیفیـت بـر پیرشفـت تحصیلـی محصـان بـود، جامعـه آمـاری ایـن تحقیـق
را 367 تــن از محصــان پوهنځــی علــوم اجتامعــی پوهنتــون جوزجــان تشــکیل داده،
حجـم منونـه بـا اسـتفاده از فرمـول کوکـران 188 نفـر محاسـبه گردیـد و منونـه آمـاری بـا
روش تصادفـی سـاده انتخـاب و پرسشـنامه بررسـی کیفیـت خدمـات تحصیـات عالـی و
پرسشـنامه پیرشفـت تحصیلـی فـام و تیلـور توزیع و توسـط مشـرکین تکمیـل گردیده
و بـا روش توصیفـی و همبسـتگی بـا آزمـون رگرسـیون؛ بـه وسـیله برنامـه SPSS تجزیـه و
تحلیـل شـد و نتایـج نشـان داد کـه تضمیـن کیفیـت بـا پیرشفـت تحصیلـی 63 درصـد رابطه
داشـته؛ همچنـان 49 درصـد مؤثریـت داشـتهاند. بـاال بـردن کیفیـت تحصیـات، از جملـه
نگرانیهـای اصلـی نظامهـای تحصیـات عالـی در اغلـب کشـورهای جهـان بـوده اسـت.
برخــی از کشــورها در دو دهــه اخیــر، از طریــق ارزیابــی مســتمر، ایــن نگرانــی را کاهــش
داده و در جهــت رفــع آن کوشــیده انــد. از جملــه کوشــشهای انجــام شــده مــی تــوان بــه
اجـرای طرحهـای ارزیابـی درونـی و برونـی در سـطح ملـی و نیـز ایجـاد سـاز و کارهـای
اعتبارسـنجی منطقـهای و بیـن املللـی اشـاره کـرد. بـه طور کلـی تضمیـن کیفیـت را یکی از
مؤلفههــای مهــم پیرشفــت تحصیلــی در نهادهــای شــر کــرد.
کلــت کلیــدی: پیرشفــت تحصیلــی، پوهنځــی علــوم اجتامعــی، پوهنتــون جوزجــان،
تضمیــن کیفیــت
درباره نویسنده
محرتم عنایت الله حمیدی، استاد دیپارمتنت روانشناسی، پوهنځی علوم اجتامعی، پوهنتون جوزجان، افغانستان. enayat.hamidi23@gmail.com
22. نقش تکنالوژی در تطبیق معیارهای تضمین کیفیت با تأکید بر معیار ششم )تحقیق(
مجان رحامنی
چکیده
بــا توجــه بــه اینکــه تکنالــوژی در متــام عرصههــای زندگــی بــی گســرش پیــدا کــرده
اسـت و در بسـیاری از مـوارد موجـب بهبـود وضـع زندگی انسـانها شـده اسـت. بـا پیرشفت
تکنالـوژی، صنعـت و دانشهـای فنـی جهـان امـروزی، انسـانها رشـد چشـمگیری منـوده
و زندگـی تعـداد بیشـری از انسـانها را راحتتـر و آسـوده تـر سـاخته اسـت. تکنالـوژی
در متـام عرصههـای زندگـی نقـش موثـری داشـته، خاصتـاً در تطبیـق معیارهـای تضمیـن
کیفیـت. اگـر در تطبیـق و اجـرای معیارهـای تضمیـن کیفیـت نقـش تکنالـوژی را نادیـده
گرفـت، هیـچ معیـاری تطبیـق نخواهـد شـد و نتیجـهی مطلـوب نخواهـد داشـت، خاصتـاً
موضـوع تحقیـق و کارهـای علمـی نهادهـای اکادمیک، تکنالـوژی و اسـتفاده از آن با پروسـه
تحقیـق ارتبـاط تنگاتنـگ داشـته و بـدون تکنالـوژی پیشـرد امـورات تحقیـق دشـوار خواهد
بـود. اینکـه تکنالـوژی دارای انـواع مختلـف بـوده، در ایـن تحقیـق به نقـش اننـت، کمپیوتر
و غیـره پرداختـه شـده. هـدف ایـن تحقیـق نقـش تکنالـوژی در تطبیـق معیارهـای تضمیـن
کیفیـت بـا تأکیـد بـر معیـار ششـم »تحقیـق« میباشـد. اهمیـت ایـن موضـوع آن اسـت کـه
توسـط ایـن گونـه پژوهشهـا دریافـت میشـود تـا اثرگـذاری و نقـش تکنالـوژی در پیشـرد
و تطبیـق معیارهـای تضمیـن کیفیـت بـا تاکیـد بـر تحقیـق معرفـی گرفتـه شـود و بررسـی
گـردد. شـیوه پژوهـش بـه شـکل کیفـی بـوده و بـه گونـه تحلیلـی و توصیفـی بیـان شـده و
جمـع آوری منابـع آن از کتـب، مقـاالت علمـی، اسـتفاده از سـایتهای اننتـی میباشـد،
نتایــج تحقیــق ایــن را نشــان میدهــد کــه تحقیــق رابطــه مســتقیم بــا تکنالــوژی داشــته و
بـدون تکنالوژی)اننـت، کامپیوتـر...( نتیجـه مطلـوب و موثـری نخواهـد داشـت.
کلــت کلیــدی: تکنالوژی، تضمین کیفیت، تحقیق
درباره نویسنده
محم م جان رحامنی، استاد دیپارمتنت جغرافیه، پوهنځی علوم اجتامعی، پوهنتون پروان، افغانستان. mullajan.rahmani@gmail.com
23. بررسی رابطه بین معیارهای تضمین کیفیت تحصیالت عالی افغانستان و بازار کار
در والیت نیمروز
محمد سعیدی و سید طاهر موسوی
چکیده
رابطـه بیـن معیارهـای یازدهگانـه تضمیـن کیفیـت تحصیـات عالـی افغانسـتان و بـازار کار،
نقشــی اساســی در توســعه پایــدار کشــور دارد. ایــن معیارهــا شــامل دیــدگاه؛ ماموریــت و
ســراتیژی، ســهمگیری در انکشــاف جامعــه، حکومتــداری؛ رهــری و اداره، منابــع مالــی
و مدیریــت آن، برنامههــای اکادمیــک، تحقیــق، اســتادان و کارمنــدان، تجــارب محصــان،
ارتقـا و بهبـود کیفیـت، کتابخانـه و منابـع معلوماتـی، تکنالـوژی معلوماتـی و سـهولتها
اسـت. هـر یـک از ایـن معیارهـا تأثیـر مسـتقیمی بـر کیفیـت آمـوزش و میـزان انطبـاق فـارغ
التحصیـان بـا نیازهـای بـازار کار دارد. مطالعـه ایـن رابطـه نشـان میدهـد کـه همسـویی
محتــوای آموزشــی و مهارتهــای ارائهشــده بــا تقاضــای بــازار کار، بــه ارتقــای ســطح
اشـتغال و کاهـش بیـکاری منجـر میشـود. همچنیـن، رسمایهگـذاری بـر روی پژوهشهـای
کاربـردی، توسـعه زیرسـاختهای فنـی و تقویـت ارتبـاط پوهنتونهـا بـا صنایـع، تأثیـر قابل
توجهـی در افزایـش بهـرهوری و کارآمـدی نیـروی انسـانی دارد. معیـار فـارغ التحصیـان نیـز
بـه عنـوان معیـاری کلیـدی، میـزان اثربخشـی نظـام تحصیـات عالـی در تولیـد نیـروی کار
ماهـر را نشـان میدهـد. در نهایـت، هامهنگـی بیـن وزارت تحصیـات عالـی، مؤسسـات
آموزشـی و بـازار کار، همـراه بـا بازنگـری مسـتمر معیارهـای تضمیـن کیفیـت، میتوانـد بـه
بهبـود ارتبـاط میـان پوهنتونهـا و صنایـع کمـک کنـد و بـه تحقـق اهـداف توسـعه ملـی
افغانسـتان منجـر شـود.
کلــت کلیــدی: دی: تضمین کیفیت، تحصیت عالی، بازار کار، افغانستان، والیت نیمرو
درباره نویسنده
محرتم محمد سعیدی، آمر دیپارمتنت اداره و تجارت، مؤسسه تحصیت عالی نیمروز، افغانستان. mohamad.saeidi@gmail.com
محرتم سعید طاهر موسوی، آمر دیپارمتنت اقتصاد ملی، مؤسسه تحصیت عالی نیمروز، افغانستان.
24. Addressing the Challenges of Measurability and Marks
Distribution in the Ministry of Higher Education’s Quality
Assurance Checklist in Afghanistan.
Mr. Riaz Ahmad Ziar, Mr. Muhammad Haleem, Mr. Mirwais Shirzad
Abstract
The Ministry of Higher Education in Afghanistan employs a quality
assurance checklist to accredit higher education institutions. Despite
its importance, significant measurability and mark distribution issues
undermine its effectiveness. This study critically examines these two
factors, identifying challenges in defining clear, actionable, and
measurable criteria within the checklist. Additionally, it analyzes
the allocation of marks across accreditation criteria, highlighting
inconsistencies and imbalances that affect fairness and the prioritization
of institutional standards. By conducting a detailed assessment of these
aspects, the research provides evidence-based recommendations to
improve the checklist’s precision and fairness, ultimately aiming to
enhance the credibility of the accreditation process and ensure better
alignment with international quality assurance practices
Keywords:: Measurability, Marks Distribution, Higher Education, Quality
Assurance, Checklist, Afghanistan
About the Author
Mr. Riaz Ahmad Ziar, Academic Administrator, Faculty of Computer Sciences, Kardan
University, r.ziar@kardan.edu.af
Mr. Muhammad Haleem, Assistant Profes
sor, Faculty of Computer Sciences, Kardan University,
m.haleem@kardan.edu.af
Mr. Mirwais Shirzad, Lecturer, Faculty of Computer Sciences, Kardan University
